İnsan Hakları Derneği Batman Şubesi tarafından 1 Kasım tarihinde yapılan erken genel seçimler sonrası ‘Seçim Gözlem Raporu’nu kamuoyuna duyurdu. İHD tarafından hazırlanan raporda şu ayrıntılara yer verildi: “1980 askeri cuntanın ürünü ve dünyadaki en yüksek seçim barajının uygulandığı Türkiye’de tarihe “7 Haziran Seçimleri” olarak geçecek 25. Dönem milletvekilliği seçimleri gerçekleştirilmişti. AKP 258, CHP 132 HDP ve MHP 80’er milletvekili ile TBMM’de temsiliyet kazanmıştı. AKP tek başına iktidar olabilme yeter sayısını kaybetmişti. Bunun üzerine Cumhurbaşkanı hukuksuz bir şekilde anayasa ve teamüllere aykırı olarak 1 Kasım 2015’te erken (tekrar) seçim kararı almıştı. İHD Batman Şubesi olarak 125 kişilik bir Bağımsız Seçim İzleme Komisyonu ile 1 Kasım 2015 tarihinde gerçekleştirilen 26. Dönem milletvekilli seçimleri izlenmiştir.
SEÇİM ÖNCESİ GÖZLEMLERİMİZ:
1. Seçimlerin dürüstlüğü ilkesi hayata geçirilememiştir.
YSK, seçimlerin dürüstlüğü ilkesi uyarınca tarafsız olması gereken Cumhurbaşkanı bu ilkeye ağır bir darbe vurmuştur. HDP’yi açıkça hedef, İktidar partisi dışındaki diğer partiler aleyhine adaletsiz bir seçim yarışı gerçekleşmiştir. Uzun bir süredir iktidar propagandasına kamu yayıncılığını gölgede bırakan TRT seçim öncesi son bir ay içinde AKP’ye 30, CHP’ye 5 saat, MHP’ye 1 saat 10 dakika ve HDP’ye de 18 dakika süre ayırmıştır.
2. Seçimlerin güvenliği sağlanamamıştır.
23 Temmuz Suruç katliamı sonrası PKK ve Devlet arasındaki karşılıklı ateşkes ve çözüm süreci bozulmuş, Cumhurbaşkanının deyişiyle ‘’ çözüm süreci buzdolabına kaldırılmıştır’’ . Bu süreçte partilerin seçim bürolarına, araçlarına, adaylarına, çalışanlarına yönelik baskın, saldırı, tehdit ve polis baskınları yapılmış. Batı’da Türkiye metropol ve şehirlerinde yaşayan Kürt’lerin ev ve işyerlerine saldırılar olmuş, birçok insan yaralanmış ve Kürt kimliğinin açığa çıkmasından korkmuştur. Kürdistan coğrafyasında ise durum çok daha vahim bir hal almıştır; ateşkesin bitmesiyle birlikte Cizre, Varto, Lice, Silvan gibi birçok yerde çatışmalar yaşanmış güvenlik görevlisi, Asker, Polis ve Geçici Köy Korucusu 82 Asker + 65 Polis + 3 Korucu Toplam= 150 güvenlik görevlisi yaşamını yitirmiş, 215 Asker+197 Polis+9 Korucu Toplam= 421 güvenlik görevlisi yaralanmıştır. 181 Silahlı militanı yaşamını yitirmiş 19 silahlı militan yaralanmıştır. Bu çatışmalarda 9 sivil yurttaş yaşamını yitirmiş 101 sivil yurttaş yaralanmıştır.
Batman yereline yansıyan olaylar şu şekilde vuku bulmuştur. 31 Ağustos günü Kozluk yoluna konulmuş bombanın patlaması sonucu 1 polis yaşamını yitirmiş, 3 polis yaralanmıştır.18 Eylül’de Sason kırsalında çatışmalar yaşandığı oraya canlı kalkan olmak için giden siyasi parti yöneticileri, belediye eşbaşkanları, birçok STK temsilcisi, Diha muhabiri ve sivil vatandaşların olduğu 83 kişi gözaltına alınıp insani olmayan koşullarda askeri yemekhanede ve adliyenin sıcak, bunaltıcı koridorunda süren gözaltı işlemlerinin ardından özellikle HDP ve DBP’li parti yöneticileri, belediye meclis üyeleri ve belediye eşbaşkanları tutuklandı. Tutuklandıktan sonra siyasi bir operasyonla Adalet Bakanlığı’nın emriyle Sincan ve Kırıkkale’ye sürgün edilmişlerdir. 7 Haziran’da başlayan süreçle beraber 300’eyakın kişi gözaltına alınmış 70’e yakın kişi Siyasi olaylar nedeniyle tutuklanmıştır. 7 Haziran seçimlerinde HDP’nin çok oy aldığı Bekirhan Beldesi’ndeki 8 köydeki sandıkta görevli 50’ye yakın sandık görevlisi hakkında soruşturma başlatılmıştır. En ufak bir eylem veya etkinliğe kolluk kuvvetleri müdahale etmiş, gözaltılarla insanların demokratik tepkilerini göstermeleri engellenmiştir. Batman İlçe seçim kurulu YSK’nın sandıkların birleştirilemeyeceği kararına rağmen hiçbir güvenlik sıkıntısı olmamasına rağmen 18 okuldaki 132 sandığı aynı mahallelerdeki başka okullara taşıyarak birleştirmiştir. Böyle bir seçim kampanyasıyla insanlar seçimlere gitmiştir.
27.10.2015 günü İHD Batman Şubesi Yönetim Kurulu olarak alınan toplantıda 1 Kasım 2015 tarihinde gerçekleştirilecek 26. Dönem Genel seçimlerinde “Bağımsız Gözlemci” olarak seçimleri izleme ve raporlama için Batman yüksek Seçim Kurulu’na izin verilmesi hususunda başvuru yapılmıştır. Dilekçeyi vermek üzere İlçe seçim kuruluna gidildiğinde 7 Haziran seçimlerinde hâkimin izni ile seçim gözlemlemeye ilişkin yetki belgesi veren Batman İlçe seçim kurulu memuru hakkında disiplin soruşturması başlatıldığını, bu sebeple Batman İlçe Seçim kurulu tarafından başvurumuza ilişkin bir cevap alınamamıştır. 1 Kasım seçimlerinde bağımsız gözlemci olarak yer alacak aktivistlerimize 30.10.2015 günü Bağımsız Seçim Gözlemciliğine ilişkin seminer verilmiş ve Batman il bazında seçim alanı bölgelere ayrılmış ve görevlendirmeler yapılmıştır. Seçim günü görevlendirilen bağımsız gözlemciler, gözlem ve raporlama için gittikleri sandık alanlarına güvenlik güçlerinin engellemeleri ile karşılaşmışlardır. Bütün engellemelere rağmen fiili durum yaratılarak 3 aşamalı bir gözlem ve tespit yapılmaya çalışılmıştır.
SEÇİM GÜNÜ GÖZLEMLERİMİZ;
‘Sandık Çevresi ve alanı’ gözlemleri neticesinde; Aktivistlerimiz Batman il merkezi ve 5 ilçesinde yaptıkları çalışmalar neticesinde il ve ilçe merkezlerindeki bütün kurumlarda ‘oy verme yeri izleme’ gözlemi yapabilmiş ve 5 kurumda güvenlik güçlerinin engellemeleri ile karşılaşılmıştır. Engellemeler tutanaklara bağlanmıştır. ‘Oy yeri izleme’ neticesinde aşağıdaki verilere ulaşılmıştır;
• Seçimleri izleme için gelen Alman bir heyet gözlemlemek için gittikleri hiçbir okula alınmadan engellenmiştir. Sason’a giderken şoförleri gözaltına alındığı gözlemlenmiştir.
• Sandıkların birleştirilerek taşınmasıyla kafaları karışan veya sandıkların taşınmasından haberi olmayan seçmenlerin oy kullanmak eski okullarına gittikleri gözlemlenmiştir.
• Sandıkların birleştirildiği okullarda yoğunluk olduğu, bu yoğunluğun bazı seçmenleri telaşa soktuğu gözlemlenmiştir.
• Oy verme saatinin 07:00-16:00 arasında olduğu Batman’da, bazı seçmenlerin saati karıştırarak oy kullanma yerine geç gittiği ve oy kullanamadığı gözlemlenmiştir.
• Oy verme yeri çevresinde baskı ve korku yaratacak münferit bazı oy verme alanlarında güvenlik güçlerinin uzun namlulu otomatik silahlarla beklediği gözlemlenmiştir. Bağlar Mahallesinde sürekli devriye gezen 3 adet akrep tipi araç sürekli tur atarak mahalledeki seçmenlerde korku yaratmıştır.
• Oy verme yerleri ve engellilerin sandığa ulaşımı yönünden sandıkların bulunduğu bina yönünden birçok binada rampanın olmadığı bulunanlarda ise engelli vatandaşların ulaşımına uygun olmadığı, engelli seçmenlere yardımcı olacak yönlendirecek personelin olmadığı, bina içinde katlara çıkmak için asansörün olmadığı bulunsa da asansörlerin çalışmadığı, engelli seçmenlerin sandıklara omuzlarda taşındığı gözlemlenmiştir.
• Polisler bazı okullardaki sandık kurulu başkanlarını çağırıp aradıkları bazı şahısların oy kullanmaya gelmesi durumunda ihbar edilmesi konusunda baskı yaptıkları gözlemlenmiştir.
• Özel ve kamu hastanelerinde, öğrenci yurtlarında, engelli bakım evleri ve kadın sığınma evlerinde sandıkların kurulmadığı tespit edilmiştir.
‘Oy Verme İşlemi’ Gözlemleri neticesinde;
• Gözlemlenen sandıklarda sandık kurulu başkanlarının %95’in erkek olduğu gözlemlenmiştir. Sandık kurulu üyelerinin ise genelde biri kadın diğer üyelerin erkek olduğu gözlemlenmiştir.
• Oy verme işlemi yapılırken gözlem yapılan sandıkların %10’unda yetkisiz kişilerin sadece polisin ve askerin olduğu gözlemlenmiştir. Fakat oy kullanan seçmenlere müdahaleleri gözlemlenmemiştir. Ancak kısmen bazı okullarda silahla sandık alanına girdikleri gözlemlenmiştir.
• Bazı okullarda polislerin 142 belgesi olmasına rağmen aynı sandıkta oy kullandığı gözlemlenmiştir.
• Birçok okulda sandık kurulu başkanları üyelere seçim sonuç tutanağını oy verme işlemi bitmeden boş halde imzalattığı gözlemlenmiştir.
• Bazı okullarda sandık kurulu başkanları engelli seçmenlerin oy kullanmasını sağlayacak tedbirleri almadığı gözlemlenmiştir.
’OY SAYIMI GÖZLEMLERİ’ NETİCESİNDE;
Yukarıda belirtildiği gibi seçim günü sabah saatlerinden itibaren oy verme işlemlerini gözlemleme çalışmalarımız bazı okullarda emniyet mensuplarınca engellenmişti. Oy sayımı gözlemleme faaliyetlerimiz de gözlem heyetlerimizin olduğu nerdeyse her okulda engellenmiştir. Tüm engellemelere karşı gerek bağımsız gözlemci gerekse de seçmen olarak sandık alanlarında oy sayımı izleme faaliyetlerimiz olmuştur.
• Oy sayımı gözlem faaliyeti yapılmaya çalışılan sandıktan %90’ında oy sayımını izlemeye yönelik engel çıkartıldı. Bağımsız gözlemci olarak oy sayımı izleme faaliyetine engel çıkarılan sandık alanlarında seçmen olarak gözlem çalışmaları sürdürülmüştür. Oy sayım faaliyetlerimiz emniyet mensupları tarafından engellenmeye çalışılmıştır.
• Kendi sandık çevresinde bulunan seçmenlerin oy sayımını izlemek istedikleri halde okullardan çıkarıldığı gözlemlenmiştir.
• Kapanış zamanında oy verme yerinde oy vermek için bekleyen seçmenin olduğu ve seçmenlerin oy sayımını izlemesine engel olunarak okullara alınmadığı gözlemlenmiştir.
• Oy sayımı alanında yetkisiz kişilerin olduğu, bunların daha çok polis ve oldukları gözlemlenmiştir. Sandıklar kapandıktan sonra polislerin silahlarıyla okullara girdiği ve kapıları kapattıkları gözlemlenmiştir.
• Oy sayımı esnasında yapılan herhangi resmi bir başvuru kayıtlarımıza geçmemiştir.
OY SAYIM İŞLEMİ BİTTİKTEN SONRAKİ GÖZLEMLERİMİZ:
• Müşahitler oy verme ve sayım işlemi bittikten sonra ilçe seçim kurullarına gelirken araçlardan indirildi ve çuvallarla birlikte yürütüldü. Bu olaya müdahale etmek isteyen 5 yetkili avukatın polis tarafından hakaret ve darbe maruz kaldığı gözlemlenmiştir.
• YSK tarafından seçim yasaklarının kalkmasıyla beraber seçim kutlamaları için Worldmar kavşağında toplanan bir gruba çevik kuvvet, plastik mermi ve TOMA’larla müdahale etti. Benzer durumların kenar mahallelerde de yaşandığı gözlemlenmiştir.
• Seçim günü 20’ye yakın kişi gözaltına alınmıştır.
• Derneğimize yapılan başvuru’da Seçim günü akşamında Batman ili Acetler kavşağından geçen aracın içindeki vatandaşı 10’a yakın özel harekat polisi darp etmiş bunun neticesinde gerekli şikayetler yapılmış ve dosyanın takipçisi olmaya devam edilecektir.
SONUÇ VE DEĞERLENDİRME:
-Demokratik işleyişin gereği olarak halkın özgür iradesinin sandığa yansıtılmadığı,
-Engelli ve dezavantajlı grupların uygun fiziki koşullarda oy kullanamadığı,
- Yurttaşların anayasal hak ve görev olan oy kullanma ve seçme hakkının yasal güvence altında olmasına rağmen yasalara aykırı davranıldığı,
- Bağımsız seçim gözlemcilerinin, gözlem yapmasına engel olunduğu,
-Güvenlik görevlilerinin, seçim güvenliğini gerekçe göstererek oy kullanma hakkı ve seçmenin özgür iradesinin güvenliğe feda edildiği,
- Genel olarak değerlendirdiğimizde 1 Kasım seçim süreci hiçbir şekilde adil bir ortamda geçmemiş, seçimlerin dürüstlüğü ilkesi hayata geçirilmemiş, siyasal partiler yaygın şiddet ve siyasal iktidardan kaynaklı güvenlik önlemlerinin alınmaması nedeni ile kampanya yürütememiş, kısacası şiddetin gölgesinde geçmiştir.
- Bütün bu olumsuzluklara rağmen Türkiye seçmeni 7 Haziran’da olduğu gibi 4 siyasal partiyi baraj üstünde tutarak barışta ısrarcı olduğunu ortaya koymuştur.
- Türkiye seçmeni Kürt sorununun en önemli muhataplarından biri olan HDP’nin parlamentoda bu sorunun çözümüne katkı sunmasını ortaya koymuştur. Siyasal iktidarın bu mesajı doğru algılaması gerekmektedir.
- Siyasal iktidarın barış ve çözüm sürecindeki siyasal ortamı göz önüne alarak yeniden çatışmasızlık ortamına dönülmesini sağlayacak politikalar benimsemesi gerekmektedir.
-1 Kasım seçim sonuçları barışta ısrarcı olunmasını ortaya koymuştur. Bu nedenle gerek devletin gerekse de PKK’nin bir an önce kalıcı çatışmasızlığı sağlayacak pozisyona çekilmesi gerekmektedir. Türkiye seçmeninin barışta ısrarcı tutumuna saygı duyulmalıdır..
-İnsan hakları savunucuları halen devam etmekte olan silahlı çatışmaların bir an önce bitirilerek kalıcı bir çatışmasızlığın sağlanmasını sürekli talep etmektedir.
