Özellikle son iki yılda tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de pandemi nedeni hemen hemen tüm işyerlerinde işler durduruldu veya çalışma süreleri azaltıldı.
Bunun yanında bazen de diğer zorunlu nedenlerden dolayı da işletmelerin işe ara vermek zorunda kaldıkları görülmektedir.
İşte, iş kanunu işverenlere adına telefi çalışma denilen hakkı vermiştir.
Peki; Telafi çalışması nedir?
Çalışma hayatında meydana gelen ve işin durmasına sebebiyet verecek durumlar oluştuğunda ortaya çıkan esnek çalışma modellerinden biridir.
4857 sayılı Kanun ve İş Kanunu’na İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliği’ne göre, telafi çalışması; 1- Zorunlu nedenlerle işin durması, 2- Ulusal bayram ve genel tatillerden önce veya sonra işyerinin tatil edilmesi, 3- Benzer nedenlerle işyerinde normal çalışma sürelerinin önemli ölçüde altında çalışılması veya tamamen tatil edilmesi, 4- İşçinin talebi ile kendisine 4857 sayılı İş Kanunu, iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri ile öngörülen yasal izinleri dışında izin verilmesi, nedenleri ile yapılabilmektedir.
Günlük telafi çalışma süresi ne kadardır?
Günlük en çok çalışma süresini yani 11 saati aşmamak koşulu ile günde 3 saatten fazla yaptırılamamaktadır. Bu durumda günlük çalışma süresi 8 saat olan işyerlerinde günlük en fazla 3 saat, günlük çalışma süresi 9 saat olan işyerlerinde günlük en fazla 2 saat telafi çalışması yapılabilmektedir.
Çalışması için işçinin onayı gerekli midir?
Telafi çalışması işverene İş Kanunu ile tanınmış bir hak olduğundan çalışanından onay almak zorunda değildir. Telafi çalışma uygulamasına karar verilmesi ve uygulanması işverenin kararıyla yapılmaktadır. Bu sebeple işveren, telafi çalışmasının 4857 sayılı İş Kanunu 64. maddesinde sayılan telafi çalışma nedenlerinden hangisine dayandığını ve telafi çalışmasına ne zaman başlanacağını çalışanlarına bildirmekle yükümlüdür.
Bir görüşe göre, haftanın beş günü çalışılan işyerlerinde, çalışılmayan cumartesi günü telafi çalışması yapılıp yapılamayacağı hususu tartışmalıdır. Cumartesi gününün iş günü olduğunda şüphe olmamakla birlikte taraflar yaptıkları anlaşma ile bu güne ilişkin çalışma süresini diğer günlere paylaştırarak haftalık çalışma süresini tamamladıklarından, cumartesi günü işçiler bakımından dinlenme günü niteliği kazanmaktadır. Telafi çalışmasına ilişkin hüküm de “günlük en çok çalışma süresini aşmamak koşulu ile” ifadesi yer almaktadır. Bu ifade, telafi çalışmasının esas itibariyle işyerinde çalışılan günde olacağını belirtmektedir. Dolayısıyla rızası alınmadan işçiye cumartesi günü telafi çalışması yaptırılmamalıdır.
İkinci diğer görüşe göre ise; İşyerinde haftanın 5 günü çalışılıyorsa, cumartesi ve pazar günleri telafi çalışması yaptırılması mümkün değildir. Bu duruma ek olarak, işveren telafi çalışması yaptırılması halinde işbu telafi çalışmasının karşılığında, günlük çalışma süresinin üzerinde çalışan işçiler bu nedenle işverenden fazla mesai ücreti talep edememektedir.
Telafi çalışması için ayrıca ücret ödenmesi gerekir mi?
Telafi çalışması, çalışılmadığı halde ücret ödenen sürenin karşılığıdır. İşyerinde telafi çalışması yapılabilmesi için işçilerin az çalışması veya hiç çalışmaması gerekmekte ve işverenin çalışanların ücretinde hiçbir kesinti yapmamış olması ve telafi edilecek döneme ilişkin çalışanların tüm yasal haklarının eksiksiz olarak ödenmiş olması gerekmektedir.
Telafi çalışması fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma sayılamayacağından, telafi çalışması sebebiyle günlük çalışma süresinin üzerinde çalışanlara, bu çalışmaları sebebiyle fazla mesai ücreti ödenmemektedir.
Tatil edilen veya az çalışılan döneme ait ücretlerin işçilere tam ödenmiş olması sebebiyle, telafi çalışması için ayrıca bir ücret ödenmemesi gerekmektedir.